artikelen

In de loop der jaren zijn er verschillende artikelen over mijn werk verschenen; hier een kleine selectie.

Verwerken en gedenken

door Annie Stienstra                       

Hoe ouder je wordt, hoe meer herinneringen je krijgt. Dat is logisch en onontkoombaar. Zelfs als je niets doet, zal zich toch een beeld in je hoofd nestelen van de kamer waar je zit, van je slaapkamer, van je uitzicht, van de mensen die op je pad komen, enzovoorts. Al die herinneringen worden ergens opge­slagen in je hoofd en/of in je hart. Sommi­ge wil je vasthouden en koesteren, andere zou je willen wissen. Sommige verdwijnen, overruled door de nieuwe indrukken die je opdoet en komen soms op de meest onver­wachte ogenblikken boven of je wilt of niet. Getriggerd door een voorval, een gesprek of soms zelfs door simpelweg een geur.

Herinneringen kunnen ook erg verschillen. Als meerdere personen hetzelfde voorval meemaken, zal ieder daar zijn eigen verhaal bij hebben. Mensen die in dezelfde situatie opgroeien, zullen verschillende betekenis meegeven aan hun opvoeding of omgeving. Ik hoorde het pas nog op de begrafenis van de moeder van een vriendin. Zij had­den thuis negen kinderen met een leeftijds­verschil tussen de oudste en de jongste van achttien jaar. Beiden deden een woordje bij de uitvaart en de verhalen leken over een verschillend huishouden te gaan alhoewel er natuurlijk ook gezamenlijke herinneringen waren.

Rituelen helpen om herinneringen vast te hou­den, de scherpe kantjes eraf te slijpen of juist de mooie kanten verder te polijsten. Helaas zijn rituelen in ons huidige bestaan niet meer zo vanzelfsprekend. Wij zijn individualistisch en er zo op gesteld om alles op onze eigen manier te doen dat er weinig vanzelfspreken­de manieren zijn om ervaringen te verwerken. Zelfs bij een gezamenlijke ervaring of verlies van een dierbare persoon verwerken we dit allemaal op onze eigen manier, terwijl we we­ten dat het grote meerwaarde heeft om dat met anderen te delen. Zeker bij degenen bij wie de kerk uit het leven is verdwenen, is het zoeken naar manieren om dit proces vorm te geven.

Iemand die hierop inspeelt in Ine van Gaal­en. In haar keramiek atelier TerrAzul biedt zij de gelegenheid om op een creatieve manier vorm te geven aan een “in memoriam” voor een overleden dierbare. Ik wil u graag laten kennismaken met haar aanpak, omdat ik dit een unieke kans vind voor degene die daar behoefte aan heeft. Als dit u aanspreekt, kunt u natuurlijk altijd contact met haar opnemen en eens een kijkje nemen in haar atelier.

“Er is niets dat voorgoed verdwijnt als je de herinnering bewaart”
Keramiste Ine van Gaalen vangt herinneringen in objecten. In haar keramiekatelier Terrazul maakt ze unieke urnen en memoriams [herinneringsobjecten] die hierbij aansluiten.
Een urn is een as-pot die afgesloten kan worden. Een plek om na de crematie de as in te bewaren.
Een memoriam is een voorwerp of beeld dat herinnert aan de overledene. Op deze manier geeft ze vorm aan verlies.

Memoriam in opdracht
Op verzoek maakt Ine een persoonlijk memoriam waarin jouw verbeelding van de overledene is verwerkt, al dan niet met tastbare herinneringen.In een gesprek vertellen mensen wat over hun herinneringen en wat ze er zo dierbaar aan is. Dat wordt geprobeerd te vatten in een object door middel van vorm en kleur.

Urn
Keramiek als herinnering aan een overledene kan net iets extra’s toevoe­gen. Ine kan een urn voor je maken waarin tastbare zaken van je dierbare verwerkt zijn. Dat is mogelijk met bijvoorbeeld een kledingstuk, een foto, brief, plukje haar of zelfs wat zand. De toevoeging van een tastbare herin­nering geeft zijn eigen kleur en structuur aan de urn waardoor het uniek en heel persoonlijk is. Op basis van individuele wensen zijn allerhande formaten, vormen, kleuren, glazuur- en decoratietechnieken en ook de verwerking van as of andere materialen mogelijk. Op de website staat een video die je een indruk geeft van haar werkwijze en foto’s geven een beeld van haar urnen en vuurschalen.

Vuurschaal © of persoonlijk grafornament
Naast urnen maakt Ine vuurschalen en potten die op het graf geplaatst kunnen worden. Zoals een kaars aangesto­ken wordt om iemand te herdenken, kan een vuurschaal worden ontstoken tijdens een herdenkingsmoment.

Ine biedt ook workshops aan ‘Vormgeven aan verlies’. Onder begeleiding laat je je handen het verhaal vertellen van de herinnering die je hebt aan een dierbare overledene tijdens een kleine ontdekkingstocht met klei. Het gaat om uitdrukking te geven aan het gevoel dat je hebt, aan de herinnering die er is. Soms is dat niet of moeilijk in woorden te vatten maar wel in klei. Je hoeft niet creatief te zijn of ervaring te hebben met klei.

verschenen in Klimop, informatieblad van Senioren Vereniging Wijchen, mei 2018

Herinnerings-monumenten in atelier TerrAzul

Ze zit, zo zegt ze zelf, eigenlijk haar hele leven al met haar handen in de klei. “ik heb iets met de elementen: water, aarde, lucht en vuur”. Maar pas nadat daar wat toevalligheden aan waren toegevoegd ontwikkelde Ine van Gaalen in haar atelier TerrAzul een aparte afdeling met herinnerings-monumenten. En daar kwam ook weer een nieuwe activiteit uit voort: het werken aan rituelen. “Want rituelen, zegt Ine “zijn helemaal niet raar, het is eigenlijk hetzelfde als wat er altijd in de kerk gebeurde, alleen nu persoonlijker”.

Ine van Gaalen [58] was bezigheidstherapeute en docent gezondheidskunde. Pottenbakken was altijd al een hobby. Ine: ”Nu is het dat eigenlijk nog steeds wel. Ik doe nog altijd wat ik leuk vind. Maar nu ook in opdracht van nabestaanden”.

Een uitvaart van een vriendin gaf verdieping aan haar artistieke activiteiten. Ine: “We mochten na de plechtigheid iets van een schaal pakken. Als herinnering. Ik nam een kraal, maar wist eigenlijk niet wat ik ermee wilde doen. Uiteindelijk heb ik deze nagemaakt. Pas nadat mijn vader overleed kwam er een idee bij me op. Ik had voor mijn vader, die muzikaal was, een trommeltje gemaakt. Dat zette ik op de kraal die ik had nagemaakt. En zo ontstond een totempaal van herinneringen aan dierbaren die waren overleden.

“Mijn partner zei dat ik die totempaal een keer mee moest nemen naar een kunstmarkt waar ik stond. Ik dacht nog: pff, hallo, dat is van mij, privé…..Maar ik kreeg daar zoveel reacties op. Mensen die geëmotioneerd voor de totempaal stonden. Heftig. Maar ik vond het ook bijzonder. En toen ik daarna op de kunstmarkt in Wijchen werd aangesproken door iemand die lijkwades maakt en die iets wilde met de vuurschalen die ik daar exposeerde, ben ik me er intensiever mee bezig gaan houden”, aldus Ine.

Rituelen
“Nu vind ik het mooi en bijzonder dat mensen hier naartoe komen, met een foto of een idee, vertellen over hun herinneringen. Of ze willen dat ik van een bepaald object iets maak. Wat ik doe noem ik vormgeven aan verlies. Voor mij ontwikkelt het steeds verder. Op 2 november [Allerzielen, red.] stond ik met een vuurschaal op het kerkhof van Wijchen. Mensen konden een papiertje met daarop een wens of een boodschap voor een overledenen aan het vuur geven. Als je daarbij staat en ziet hoe dat mensen aangrijpt…maar het is ook wel logisch.

Vroeger vonden die rituelen, ik noem ze trouwens “een stapje dichter komen bij wat je niet begrijpt”, plaats in de kerk. Iedereen begreep dat. En ik denk: we kunnen de kerk wel verlaten, maar rituelen hebben de meeste mensen toch nodig om een vorm aan hun verlies en verdriet te geven”.

Ik word zelf ook wat ouder. Je verliest meer mensen die je dierbaar zijn. Misschien dat dat ook meespeelt. Mijn fascinatie voor vuur, voor klei, past ook in dat plaatje. Daarbij het feit dat meer mensen zoeken naar een persoonlijke manier van afscheid nemen, het maakt allemaal dat ik nu regelmatig met wildvreemde mensen, hier in het atelier, praat over de dood, over hun dierbaren en hoe ze die zich willen herinneren. En daar mag ik dan vorm aan geven. Dat is eigenlijk allemaal heel toevallig zo tot stand gekomen”, besluit ze.

uitvaartspecial bij Wijchens weekblad Wegwijs, maart 2018


artikel op website afscheidswijzer Nijmegen, 2017

Na een overlijden kunnen rituelen en herinneringen troost bieden. Iedereen heeft zijn eigen manier om de herinneringen aan een overleden geliefde levend te houden. Ine van Gaalen helpt mensen hierbij via het ontwerpen van persoonlijke urnen en herinneringsobjecten. We spraken met de keramiste over haar werk, herinneringen vangen in objecten en de bijzondere ontmoetingen die ze door haar werk heeft.

Een keramist in de uitvaartbranche, hoe kom je daar nou terecht?

“Dat begon na het overlijden van een kennis. Tijdens haar uitvaartdienst kregen we een kleine herinnering aan haar mee naar huis en dat raakte me diep. Ik kreeg een bijzondere kraal, die ik uiteindelijk nagemaakt heb in klei. Toen kort daarop mijn vader overleed heb ik zijn favoriete muziekinstrument verwerkt in een kraal. De kraal heeft de vorm van een trommel en in het glazuur heb ik een beetje van zijn as verwerkt. Dat was het begin van de serie herinneringskralen die nu mijn bekende memoriamtotem vormen. Die maakt indruk op mensen en sindsdien krijg ik regelmatig de vraag of ik een persoonlijk herinneringsobject wil maken”.

Je maakt dus niet alleen urnen, maar ook persoonlijke herinneringsobjecten. Wat is precies het verschil tussen beide? En wat maakt de objecten die je maakt zo persoonlijk?

“Een urn is, plat omschreven, een pot die afgesloten kan worden. Een plek om as in te bewaren. Een herinneringsobject is een voorwerp of beeld dat herinnert aan de overledene. Soms maak ik een combinatie van die twee, bijvoorbeeld een kip met een dekseltje. Je ziet dan niet direct op het eerste gezicht dat het een urn is”.

Hoe zorg je dat een object echt bij de overledene en de herinneringen aan hem of haar past?

“Alles wat ik maak doe ik in goed overleg, het wordt helemaal afgestemd op de persoonlijke wens van iemand. Het begint met een gesprek, hier in mijn atelier, over wensen en ideeën, over maat, vorm en kleur en of er iets in verwerkt moet worden. Wat ik vaak doe is op het dekseltje iets bevestigen zoals een steen, een stukje hout, metaal of een sieraad. Eigenlijk kan alles wat er qua formaat bij past verwerkt worden op een deksel, in de urn zelf of in het herinneringsobject. Zo heb ik ook urnen waarin een glaskraal zit met een plukje haar of een beetje zand: er zijn allerlei vormen van herinneringen aan de overledene te bedenken”.

Waar laat je je, naast de wensen van degene die je een opdracht geeft, door inspireren?

“Ik hou van rituelen en symbolen, dat zie je dan ook veel in mijn werk. Tekst, tekens of symbolen zie je daarnaast vaak terug in mijn objecten. Qua kleur wissel ik heel veel, eigenlijk is alles mogelijk, van kleurrijk tot rustige aardse tinten. Soms verwerk ik as in een glazuur. Wat ik erg fijn vind om te doen is het werk polijsten: dan wordt het super glad. Daarna stook ik het keramiek in verschillende ovens die ik zelf buiten heb gebouwd, dit geeft het oppervlak een hele speciale en unieke uitstraling. Veel van mijn werk dankt z’n speciale uiterlijk aan het werken met vuur en rook van bij voorbeeld de RAKU-ton, de papieroven of pitfire (verschillende soorten ovens, red.). Soms wil iemand er graag bij zijn als het werk wordt gestookt, dat mag natuurlijk altijd, zulke ontmoetingen vind ik heel speciaal”.

Komt het ook weleens voor dat mensen van te voren niet precies weten wat ze willen?

“Dat komt soms voor. Als dat zo is gaan we er eerst samen goed voor zitten. Ze vertellen wat over hun herinneringen en wat ze er zo dierbaar aan is. Dat proberen we te vatten in vorm en kleur. Ik heb hier voorbeelden en foto’s waar je ideeën uit kunt putten. Dat hele proces van er samen voor gaan zitten, schetsen en proefjes maken tot aan het eindproduct vind ik erg bijzonder en geeft mij veel voldoening. Soms zijn er ook mensen die graag zelf aan de slag willen met materialen. Dat kan ook, onder begeleiding van mij, alleen of juist met een paar mensen samen. Een combinatie van zelf doen en samen doen kan ook”.